Μπορεί ένα απλό γεύμα μεταξύ φίλων να σταθεί η αφορμή για ένα σκοτεινό ταξίδι στον λαβύρινθο της ανθρώπινης ψυχής; Ο Παναγιώτης Κωνσταντόπουλος, με το νέο του μυθιστόρημα Αριμάν, μας παρασύρει σε έναν κόσμο όπου ο θάνατος, η ενοχή, η φιλοσοφία και το χιούμορ συνυπάρχουν.

Ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Πάνος Κουτσόπουλος, ειρωνικός αλλά βαθιά στοχαστικός, ερευνά μυστηριώδεις θανάτους σε μια πόλη που μετατρέπεται σχεδόν σε ζωντανό πλάσμα, σκηνικό και χαρακτήρας ταυτόχρονα. Μέσα από αυτόν τον ήρωα, ο συγγραφέας αγγίζει θεμελιώδη ερωτήματα: Τι είναι το Κακό; Υπάρχει αλήθεια ή μόνο ερμηνείες; Και πώς αντέχει κανείς την πραγματικότητα;

Με αφορμή αυτή την ξεχωριστή αστυνομική αφήγηση, που ακροβατεί ανάμεσα στο υπαρξιακό και το καθημερινό, συνομιλούμε με τον συγγραφέα για τις εμπνεύσεις του, τους φιλοσοφικούς του προβληματισμούς, και το τι καθρεφτίζεται πραγματικά όταν κοιτάμε μέσα στον Αριμάν.

Το Αριμάν ξεκινά από μια φαινομενικά απλή συνάντηση φίλων και εξελίσσεται σε έναν λαβύρινθο θανάτου και ενοχής. Τι σας ενέπνευσε για να χτίσετε αυτή την ιστορία;

-Μια πραγματική ιστορία κάποιων φίλων που, μετά από ένα τραπέζι σε μία ταβέρνα, τρεις εξ αυτών πέθαναν από φυσιολογικά αίτια μέσα σε λίγες ημέρες. Η τραγική αυτή σύμπτωση μού έδωσε την ιδέα να την μετατρέψω σε αστυνομικό μυθιστόρημα.

Ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Πάνος Κουτσόπουλος μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στην ειρωνεία και τη φιλοσοφία. Πώς γεννήθηκε αυτός ο ήρωας και τι ρόλο παίζει το “καθαρτικό” του χιούμορ στην πλοκή;

-Ο ήρωας είναι εκείνος που στην πραγματικότητα θα ήθελα να είμαι εγώ -δεν είμαι- αν και κατά βάση μεταφέρει την οπτική μου πάνω στα πράγματα: μιλάει αντ’ εμού. Επέλεξα αυτός να είναι ιδιωτικός ντετέκτιβ κι όχι αστυνομικός για δύο λόγους: ο πρώτος, επειδή δεν γνωρίζω ακριβώς τον τρόπο διεξαγωγής μίας επίσημης αστυνομική έρευνας και ο δεύτερος, επειδή ο ντετέκτιβ μπορεί να ενεργεί χωρίς τους περιορισμούς της ιδιότητας ενός αστυνομικού · δεν είναι υποχρεωμένος για παράδειγμα να συλλαμβάνει τον εκάστοτε ένοχο, του αρκεί να επιλύει την υπόθεση, να βρίσκει την «αλήθεια». Η φιλοσοφία είναι μια προσπάθεια να ερμηνεύσεις τον κόσμο και τους ανθρώπους· από την άλλη, η ειρωνεία είναι από μόνη της ένα σχόλιο, αφού έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει δυνατότητα να κάνεις ουσιαστικό διάλογο σχεδόν με κανέναν. Το χιούμορ είναι ο μοναδικός τρόπος να αντέξεις την πραγματικότητα.

Στο μυθιστόρημα σας, η πόλη δεν είναι απλώς σκηνικό – είναι σχεδόν πρόσωπο. Πώς δουλέψατε τον αστικό χώρο ως ενεργό στοιχείο της αφήγησης;

-Απλώς παρατηρώντας τον και περιγράφοντάς τον. Η πόλη και οι άνθρωποί της αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, στην ουσία πρόκειται για ένα φαύλο κύκλο.

Το “Κακό” φαίνεται να είναι το μεγάλο ερώτημα του Αριμάν. Πώς προσεγγίζετε εσείς ως συγγραφέας τη φύση του Κακού; Το θεωρείτε κοινωνικό, προσωπικό ή κάτι πιο αρχέγονο;

-Το Κακό, όπως υποστηρίζει ο ΛωτρεαμόνΣταΆσματα του Μαλντορόρ, είναι σύμφυτο με την ανθρώπινη φύση και δεν πρόκειται καν για επιλογή. Είναι μια κοινοτοπία δίπλα μας, με την έννοια που το περιγράφει η ΧάνναΆρεντ. Στον Αριμάν ο κεντρικός ήρωας – ντετέκτιβαρκείται να διαπιστώνει κάθε φορά το Κακό ως μία καθημερινότητα· δεν το εξηγεί, ούτε ηθικολογεί, προσπαθεί απλώς να μην παραδοθεί και ο ίδιος. Προσωπικά πιστεύω  πως το Κακό είναι άμεση αντανάκλαση της κοινωνίας από την αρχή της οργάνωσής της σε ανταγωνιστικές οικονομικές σχέσεις.

Οι εταιρείες αυτογνωσίας και οι υποσχέσεις “ενεργειακής προστασίας” παρουσιάζονται με μια υπόγεια κριτική. Τι σας απασχολεί γύρω από την κουλτούρα της ψυχικής “αυτοβελτίωσης”;

Δεν έχω πρόβλημα με την ψυχική «αυτοβελτίωση» που ενδεχομένως ν’ αποτελεί πολύ σοβαρή ανάγκη για κάποιους ανθρώπους, αλλά με το γεγονός ότι έχει γίνει μόδα, χωρίς ουσία και βάθος· όλα γίνονται επιφανειακά και με μεθόδους αγοραίου μάρκετινγκ, μιλάμε πλέον για καταναλωτικό προϊόν.

Η έννοια του άρματος του Πλάτωνα, που αναφέρεται στην περιγραφή, υπονοεί μια σύγκρουση μεταξύ παθών και λογικής. Πόσο σας απασχόλησε η φιλοσοφία στη δομή του μυθιστορήματος;

Όπως προανέφερα, η φιλοσοφία είναι μια απόπειρα ερμηνείας και κατανόησης. Ωστόσο, η πρόθεσή μου δεν ήταν να φιλοσοφήσω κατ’ ακριβολογία, ούτε να εντάξω τους ανθρώπους και τις πράξεις τους σε κάποιο φιλοσοφικό σύστημα ή να τις ερμηνεύσω ανάλογα, πλην όμως όλα σκοντάφτουν αναγκαστικά επάνω της· οπότε, έστω και ακούσια, φιλοσοφώ.

Οι θάνατοι στο βιβλίο αφήνουν διαρκώς το ερώτημα: πρόκειται για αυτοκτονίες ή δολοφονίες; Παίζετε με την αμφισημία. Πώς αποφασίσατε να στήσετε αυτό το αφηγηματικό παιχνίδι;

Τα πάντα γύρω μας κινούνται γύρω από το «φαίνεσθαι» και  το «είναι», δεν υπάρχουν καθαρές αλήθειες, αφού όλα μπορούν να δικαιολογούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να δικαιώνονται ανάλογα με τη σκοπιά και τις επιδιώξεις του καθενός. Επομένως, η αμφισημία είναι η ταυτότητα της πραγματικότητας και αυτήν ακριβώς επιχειρώ να περιγράψω.

Αν ο “Αριμάν” είναι ένας καθρέφτης για τον αναγνώστη, τι είδους αντανάκλαση θα θέλατε να του επιστρέψει στο τέλος;

Την ουσιαστική κατανόηση, όχι τη δικαιολογία.

Της Αλεξίας Βλάρα, 31/05/2025